کد مطلب:50616 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

جريان نزول آيات اوليه سوره توبه و ابلاغ آن به كافران مكه و عكسالعمل آنان چه بود؟

شهر مكٌه در سال هشتم هجرت به تصرٌف مسلمانان در آمد و پايگاه شرك در چنين سالي سقوط كرد. پيامبر در سال نهم هجرت تا كرانههاي شام رفت و در تبوك، با قبائل متعددي، پيمان بست، پس از بازگشت به مدينه، شرايط ظاهري ايجاب ميكرد كه پيامبر گرامي(ص) در سال نهم عازم زيارت خانه خدا شود و از شهري كه سال گذشته به تصرٌف او در آمده است، بازديد نمايد. ولي مقارن اين احوال، حادثهاي رخ داد كه پيامبر(ص) را از شركت در مراسم حجٌ آن سال بازداشت و حادثه از اين قرار بود:
رسم عرب در دوران جاهليت اين بود جامهاي كه با آن، خانه خدا را طواف ميكرد، پس از پايان طواف، در راه خدا به عنوان صدقه ميداد، از اين جهت اگر جامه مكرر نداشت، لخت و برهنه طواف مينمود. در همان سال در ماههاي حرام زن زيبايي وارد مسجد شد و چون جامه اضافي نداشت و جامه عاريت نيز نتوانست تحصيل كند، ناچار شد با وضع زننده و به صورت برهنه كه محرٌك افكار شيطاني حاضران در كنار خانه خدا بود، طواف نمايد.
پيامبر گرامي(ص) از طواف زن مشرك با آن حركات زننده كه تاريخ متذكر آن است آگاه گرديد.
و از اينكه خانه خدا كه بايد مهد تربيت و مركز فراگيري تعاليم و روشهاي آسماني باشد، بر اثر آزادي شرك و بتپرستي، مركز طواف زنان برهنه، و چشم چراني جوانان شهوت پرست گرديده است. متأثٌر گرديد.
مقارن اين گزارش پيك وحي فرود آمد، و آياتي چند از آغاز سوره برائت را آورد، مفاد اين آيات قطعنامه ايست از حكومت اسلامي درباره بتپرستان كه بايد در مدٌت چهار ماه، وضع خود را در برابر حكومت توحيد، روشن سازند و يكي از دو راه را انتخاب كنند پذيرش اسلام يا آمادگي براي نبرد.
پيامبر(ص) آيات ياد شده را به ابيبكر تعليم نمود و چهل تن از ياران خود را با او همراه ساخت كه آيات ياد شده را در عيد قربان براي مشركان و بتپرستان كه تا آن روز از يك آزادي نسبي برخوردار بودند، تلاوت نمايد و آنان بدانند از اين به بعد نميتوانند با چنين عقيده و عملي در محيط اسلامي زندگي كنند.
ابوبكر آيات را فرا گرفت و با چهل تن از ياران خدا، عازم مكٌه گرديد. هنوز مراحلي طي نكرده بود كه پيك وحي بار ديگر فرود آمد و پيامبر را با جمله زير يا مشابه آن خطاب نمود و گفت: «لا يُؤدٌيها إلٌا أنت أو رجل منك» [اين آيات را جز تو و يا كسي كه از تو و اهل بيت تو است نميتواند ابلاغ كند.]
در اين موقع، پيامبر(ص) علي(ع) را طلبيد و مركب مخصوص خود را در اختيار او نهاد و جابرين عبدالله را ملازم او ساخت و دستور داد هرچه زودتر خود را به ابيبكر برساند و آيات ياد شده را از او بگيرد و در روز «مني» در كنار «جمره عقبه» آيات الهي را تلاوت نمايد. علاوه بر تلاوت آيات، چهار دستور را نيز به سمع مشكران برساند:
1ـ جز فرد مسلمان كسي حق ندارد وارد خانه خدا گردد.
2ـ هيچ كس نميتواند به طور برهنه طواف كند.
3ـ گروه مشرك حق ندارد در مراسم حج شركت كند.
4ـ هر كافري كه با پيامبر پيمان دارد، پيمان او محترم است تا وقتي كه پايان پذيرد ولي گروهي كه با پيامبر پيمان ندارد و يا پيمان شكسته است تا مدٌت چهار ماه جان و مال آنان محترم است و پس از انقضاي اين مدٌت بايد وضع خود را روشن كنند، اگر دست از شرك و بتپرستي برداشتند، بسان مسلمانان ديگر آزاد خواهند بود و در غير اين صورت جان و مال آنان احترامي نخواهد داشت.
پيامبر(ص) به علي(ع) فرمود آيات ياد شده را از ابيبكر باز گير و او را به ادامه سفر با شما يا بازگشت به مدينه مخيٌر ساز.
علي حركت كرد و در «جحفه» به ابيبكر رسيد و پيام پيامبر(ص) را به او ابلاغ نمود و آيات الهي را از او باز گرفت، او را ميان بازگشت به مدينه و ادامه سفر مخيٌر ساخت، ابيبكر كمي انديشيد و بازگشت به مدينه را بر ادامه سفر ترجيح داد. وقتي حضور پيامبر رسيد به حضرتش عرض كرد:
«أهلتني لأمرٍ طالَتْ الأعناقُ إليه، فلما صرتُ ببعضِ الطُرق عزلْتني مِنْه».
[مرا بر انجام كاري لايق و شايسته شمردي، كاري كه گردنها روي شوق و علاقه به سوي آن كشيده ميشد، هر فردي افتخار انجام آن را در دل ميپروراند، وقتي مقداري از راه را پيمودم مرا از آن سمت عزل نمودي.]
سپس افزود آيا درباره من آيهاي فرود آمد. پيامبر(ص) گفت آيهاي فرود نيامده جز اينكه پيك وحي فرود آمد و گفت: اين آيات را خودم و يا كسي كه از خاندان من است ابلاغ نمايد.
اميرمؤمنان(ع) وارد مكه گرديد و بالاي جمره عقبه آياتي از سوره توبه را تلاوت نمود و پيامهاي چهارگانه پيامبر را رسانيد.
لحن قاطع آيات و دستورهاي چهارگانه پيامبر(ص)، دگرگوني عظيمي در اجتماع بتپرستان پديد آورد و هنوز چهار ماه سپري نشده بود كه بتپرستي در محيط مكه و اطراف آن ريشه كن گرديد و همگي در پوشش اسلام قرار گرفتند.

---

منشور جاويد ج 7
آية الله جعفر سبحاني